داستان جدال ۱۵ ساله جف بزوس و ایلان ماسک، رقابت فضایی غول‌های دنیای تکنولوژی

در این نوشته می‌خوانیم…

• ایلان ماسک و جف بزوس دو تن از قدرتمندترین مدیران دنیا هستند که طی ۱۵ سال گذشته رقابت تنگاتنگی با یکدیگر داشته‌اند.
• ایلان ماسک مدیر «اسپیس‌ایکس» است و جف بزوس موسس «بلو ‌اوریجین» پس عمده رقابت آن‌ها بر سر مقاصد جاه‌طلبانه‌ی فضایی‌ست. این رقابت به حدی جدی‌ست که آقای ماسک بارها بصورت رسمی بر علیه آقای بزوس موضع‌گیری کرده است.
• ماسک بزوس را بخاطر برخی از فعالیت‌های آمازون «کپی‌کار» می‌خواند و اعتقاد دارد آمازون به‌دنبال ایجاد یک مافیای انحصارطلب است که باید جلو این‌کار گرفته شود. او همچنین سن جف را به سخره گرفته است.
• از سوی دیگر بزوس انتقادهایی در لفافه درباره آرمان اصلی ماسک یعنی فرستادن انسان به مریخ انجام داده است.
• در حالی که هر دو قدرت و ثروت خود را افزایش می‌دهند، اختلافات آنها شعله‌ورتر می‌شود.
• این روزها اسپیس‌ایکس و بلو اوریجین هر دو در حال توسعه فرودگرهای هستند که برای پروژه‌های فضایی ناسا مورد استفاده قرار خواهد گرفت.

طی ۱۵ سال گذشته دو تن از برجسته‌ترین مدیران دنیا، جف بزوس و ایلان ماسک، در حال رقابت تنگاتنگی بودند. این دو مشاجره‌هایی بخاطر جاه‌طلبی‌های‌ فضایی‌شان با یکدیگر داشته‌اند. ماسک «اسپیس‌اکس» را مدیریت می‌کند و بزوس موسس «بلو ‌اوریجین» ‌است. اما اختلاف آن‌ها به همین‌جا ختم نمی‌شود، ماسک بزوس را به انحصارطلبی متهم می‌کند و بخاطر علاقه‌ی بزوس به ماشین‌های خودران و سرمایه‌گذاری‌هایی که در این زمینه انجام می‌دهد او را «کپی‌کار» می‌خواند.

بزوس و ماسک دو مدیرعامل بسیار قدرتمند و بانفوذ آمریکایی هستند. بزوس در حال حاضر ثروتمندترین انسان روی زمین است و امپراطوری عظیم آمازون را اداره می‌کند، در همین حال شخصا در فعالیت‌های بلو اوریجین برای ارسال انسان به کره‌ی ماه همکاری می‌کند. ماسک یک مدیرعامل دوگانه‌سوز است و هر دو شرکت تسلا و اسپیس‌ایکس را شخصا مدیریت می‌کند. در طول سال‌های گذشته، رقابت نه‌چندان سالم این دو بارها به جنجال‌های توئیتری و لقب‌گذاشتن روی یکدیگر کشیده است!

در این مقاله بطور مفصل به کشاکش میان این کارآفرینان برجسته عصر حاضر خواهیم پرداخت. از شروع آن در اوایل قرن ۲۱ که تا به امروز که هر دو آینده زندگی انسان را در آسمان‌ها جستجو می‌کنند.

اوایل دهه ۲۰۰۰ میلادی، وقتی جف بزوس هنوز غول امروز نشده بود.

بزوس آمازون را ۵ سال قبل راه‌اندازی کرده بود و در سال ۱۹۹۷ آن را در بورس عرضه کرده بود. اما آمازون هنوز شرکت قدرتمندی نبود. سال‌ها قبل از اینکه «آمازون پرایم» راه‌اندازی شود، یا سرویس استریمینگ ویدیو آمازون آغاز به کار کند. وقتی هنوز زمان زیادی تا ارائه سرویس‌های ابری آمازون (Amazon Web Services) باقی‌ مانده بود.

فضا برای جف همیشه جذاب بود. از سال ۱۹۸۲ وقتی به تازگی از دبیرستان فارغ‌التحصیل شده بود رویای ساخت کلونی میلیونی انسان در فضا را در سر داشت. در نتیجه‌ی این آرزوی دور و دراز بود که بزوس، بلو اوریجین را در سال ۲۰۰۰ با تمرکز بر فضاپیما‌های حامل انسان تاسیس کرد.

ایلان ماسک میلیونر شده بود اما هنوز مدیرعامل تسلا نبود.

در همان حوالی که بلو اوریجین تازه راه‌اندازی شده بود، ایلان استارتاپ Zip2 را (که به همراه برادرش تاسیس کرده بود)، حدود ۳۰۰ میلیون دلار فروخت. ماسک در حال توسعه PayPal بود؛ سرویسی که پرداخت اینترنتی را ممکن می‌کرد و در نهایت توسط eBay به قیمت ۱.۵ میلیارد دلار خریداری شد.

ایلان ماسک ۱۶۰ میلیون دلار از فروش پی‌پل بدست آورد که برای راه‌اندازی SpaceX در سال ۲۰۰۲ از آن استفاده کرد. «اوایل کار اجازه نمی‌دادم کسی روی اسپیس‌ایکس سرمایه‌گذاری کند، حتی خانواده‌ام. به این خاطر که ممکن بود سرمایشون رو از دست بدن. من ترجیح می‌دادم پول خودم رو از دست بدم!»

رقابت ماسک-بزوس از سال ۲۰۰۴ شروع شد. وقتی که برای شام با هم دیدار کردند.

در سال ۲۰۰۴ اسپیس‌ایکس و بلو اوریجین هر دو تازه متولد شده بوند و هنوز هیچ پرتاب و پروژه موفقی نداشتند. ولی این جلوی افزایش تنش میان این دو نشد و در هنگام شام بحث در مورد موشک‌ها با قابلیت استفاده مجدد خوب پیش نرفت! ماسک در مصاحبه‌ای گفته ‌است:«من همه تلاشم را کردم تا به او توصیه خوبی بکنم، که او کلا نادیده گرفت!»

۲۰۰۴ به بعد: ماسک و بزوس از روبه‌رو شدن مستقیم پرهیز کردند تا اینکه در سال ۲۰۱۳ تنش ها بخاطر اجازه استفاده از سکوی ‌پرتاب ناسا بالا گرفت.

در سال ۲۰۱۳، اسپیس‌ایکس در تلاش بود تا استفاده انحصاری از سکوی پرتاب ناسا را در اختیار بگیرد. بلو اوریجین اعتراض رسمی خود را به اینکار به دولت ابلاغ کرد. بزوس پیشنهاد داد «یک بندر تجاری فضایی برای استفاده همه شرکت‌ها» تاسیس شود. ماسک این پیشنهاد را یک حقه برای سد کردن مسیر اسپیس‌ایکس دانست و طی یک حمله شدید گفت: «بلو اوریجین هنوز موفق به ساخت یک فضاپیمای زیرمداری قابل اعتماد نشده است، این در حالیست که آن‌ها ۱۰ سال است در حال تلاش‌اند! اگر آن‌ها تا ۵ سال آینده توانستند یک فضاپیما با استانداردهای ناسا برای حمل انسان بسازند، ما با کمال میل امکانات لازم را برای پرتاب در اختیار آن‌ها قرار خواهیم داد. صادقانه بگویم احتمال کشف کردن تک‌شاخ‌های رقصان از این اتفاق بیشتر است!» سرانجام اسپیس‌ایکس موفق به دریافت استفاده انحصاری از این سکوهای پرتاب شد.

سال ۲۰۱۴: جدال بر سر یک اختراع

در پی تایید حق اختراع «سکوی فرود روی آب» به نام بلو ‌اوریجین در سال ۲۰۱۴، دو کمپانی مجدد با یکدیگر درگیر شدند. این وسیله برای فرود موشک‌های فضاپیما بر روی آب استفاده می‌شود. اسپس‌ایکس برای باطل کردن این حق اختراع دادخواست قضایی تنظیم کرد. این سند به این معنا بود که اگر اسپیس‌ایکس چنین وسیله‌ای برای مقاصد فضایی خود طراحی کند، باید هزینه‌ای را به بلو اوریجین برای استفاده از تکنولوژی انحصاری آن‌ها پرداخت کند. اسپس‌ایکس ادعا کرد تکنولوژی توصیف شده در حق اختراع منسوخ‌شده و پیش پا افتاده است و سال‌هاست که این محصولات طراحی و تولید می‌شوند. در این دعوی حقوقی، قاضی به نفع اسپیس‌ایکس رای داد و بخش زیادی از انحصار، از اختیار بلو اوریجین خارج شد.

در سال‌های اخیر: اختلافات ماسک و بزوس به توئیتر کشیده ‌‌شد.

در سال‌های اخیر آن‌ها هیچ فرصتی را برای تخریب یکدیگر از دست نداده‌اند که اغلب حول موضوع موشک‌های چندبار مصرف بوده است. بعد از اینکه در نوامبر ۲۰۱۵ بلو اوریجین موشک «New Shepard» را به زمین‌ نشاند، جف بزوس یک ویدیو از این ماموریت ‌توئیت‌ کرد و نوشت: «یک موجود خیلی کمیاب… موشک دست دوم!» ماسک زیر توئیت جواب داد :«خیلی هم کمیاب نیست! موشک «Grasshopper» اسپیس‌ایکس از سه سال قبل تا الان ۶ پرواز موفق زیرمداری داشته.» دسامبر همان سال وقتی اسپیس‌ایکس فضاپیمای «Fallcon 9» خود را با موفقیت به زمین نشاند، بزوس از فرصت استفاده کرد و توئیت کرد: «تبریک به اسپیس‌ایکس برای فرود موفق زیرمداری Fallcon 9… به جمع ما خوش آمدی.»

اما اختلافات فقط بر سر تکنولوژی‌های فضایی نبود. ماسک با رویکردهای استخدام بلو اوریجین هم مشکل داشت!

آقای ماسک می‌گوید بلو اوریجین بارها سعی کرده استعدادهای مشغول در اسپیس‌ایکس را جذب کند. ایلان در مصاحبه با نویسنده کتاب زندگینامه‌اش گفته است: «بلو اوریجین بارها سعی در ضربه زدن از طریق جذب متخصصین با استعداد ما داشته. مثلا به آن‌ها پیشنهاد حقوق دو برابر کرده است. من فکر می‌کنم این کار ناشایست و کمی گستاخانه است.» همین‌طور گفته شده ‌است اسپیس‌ایکس ایمیل‌هایی که دارای کلمات Blue و Origin باشد را فیلتر می‌کند. اهمچنین وقتی بی‌بی‌سی درباره جف بزوس از ماسک پرسید ایلان جواب داد: «جف چی؟»

ماسک به صریح بودن در توئیتر مشهور است. حملات او نصیب بزوس هم شده است.

ایلان ماسک بارها و علنا جف بزوس را «تقلید‌کار» خوانده. اولین بار وقتی آمازون از ارائه‌ی اینترنت ماهواره‌ای خبر داد و بار دوم وقتی آمازون خبر از تصاحب شرکت تاکسی‌های خودران Zoox داد. بعد از رونمایی بلو اوریجین از کانسپت یک فرودگر ماه با نام «Blue Moon» در سال ۲۰۱۹، ایلان ماسک در خطاب به بزوس توئیت‌هایی طعنه آمیزی نوشت. (توئیت‌های ایلان غیرقابل ترجمه بود! 🤣)

بزوس کمتر این اختلافات را بروز داده است.

در حالی که جف دیگر مستقیما ایلان را مورد انتقاد قرار نمی‌دهد، اما انتقاداتش بزرگترین آرمان اسپیس‌ایکس را هدف قرار داده: زندگی انسان روی مریخ. تمرکز بزوس و بلو اوریجین استقرار انسان بر روی ماه است، جف ایده‌ی رسیدن و زندگی روی مریخ را «غیر مهیج» توصیف می‌کند. او می‌گوید: «دوستان من میگن می‌خوان برن مریخ. ولی من بهشون میگم قبلش برای اولین بار، برای یک سال برید بالای کوه اورست! چون در مقایسه با مریخ، اون‌جا یک بهشت واقعیه!»

وقتی ماسک سن بزوس را به سخره می‌گیرد.

جولای ۲۰۲۰ بود که ایلانِ ۴۹ ساله طی مصاحبه‌ای با نیویورک‌تایمز سن و سال جف را مسخره کرد و تلویحا اشاره کرد بلو اوریجین و جف بزوس با ۵۶ سال سن خیلی کندتر از آن هستند که بتوانند پیشرفت چشم‌گیر و واقعی ایجاد کنند. ماسک گفت: «نرخ پیشرفتش خیلی کم است و سال‌هایی که برای زندگی دارد (بزوس) برایش کافی نیست، اما درباره کاری که در بلو اوریجین می‌کنه خوشحالم.»

اگرچه اختلاف اصلی آن‌ها مباحث فضاییست؛ ماسک اخیرا بحث‌هایی درباره آمازون و مونوپولی آن مطرح کرد.

بعد از اینکه آمازون از انتشار یک کتاب درباره ویروس کرونا که توسط یک خبرنگار سابق نیویورک‌تایمز، نوشته شده بود امتناع کرد، ماسک در توئیتی اینکار را «احمقانه» خواند و گفت: «زمان آن است انحصار آمازون شکسته بشود!»

این درحالی است که این کتاب تحلیل‌هایی طبق گزارش‌های رسمی دولتی و مقالات علمی ارائه می‌داد و هیچ گزاره‌ای از نفی یا تقلیل مسئله کرونا را شامل نمی‌شد.

نویسنده این کتاب توئیت کرد: «سانسورش کردند!!! کاملا بر اساس داده‌های منتشر شده دولتی و مقالات علمی بود. کتاب نمی‌گفت که کرونا واقعی نیست یا کسی رو به کشتن نمی‌ده. و آمازون اجازه انتشارش نداد.» ماسک زیر توئیت او پاسخ داد: «این احمقانه‌ست. زمان از بین رفتن آمازون است! انحصار اشتباه است.» آمازون بعدا اعلام کرد که کتاب اشتباها حذف شده و مجددا آن را منتشر کرد.

بزوس و ماسک در مسیر پیشرفت

ماه می ۲۰۲۰ بود که اسپیس‌ایکس یک «اولینِ تاریخی» را تجربه کرد: این شرکت ۲ فضانورد ناسا را با موفقیت به فضا پرتاب کرد. ماسک در این باره می‌گوید: «این یک آرزو بود که برای من و همه اعضای اسپیس‌ایکس محقق شد. من حتی خواب اتفاق افتادنش را هم نمی‌دیدم.» در همین حال تسلا رکورد باارزش‌ترین سهم بورس را شکست، اوایل آوریل ۲۰۲۰ ایلان با ۷۴ میلیارد دلار دارایی، به پنجمین فرد ثروتمند جهان تبدیل شد. بزوس مدت‌هاست که ثروتمندترین فرد جهان است. ۲۰ جولای ۲۰۲۰ بود که در یک روز ۱۳ میلیارد دلار به دارایی او افزوده شد و ثروتش به چیزی بالغ بر ۱۹۰ میلیارد دلار رسید. در حالی که آمازون و بزوس درگیر تحقیقات دولت درباره رفتار ضدرقیب و انحصارگرایانه‌ی آمازون شده‌اند، آمازون پیوسته در حال رشد و موفقیت است. آمازون اعلام کرده که بحران کرونا باعث افزایش چشم‌گیر و بیش از حد انتظار فروش در سه‌ماهه دوم سال ۲۰۲۰ شده است.

در پایان

صرف‌نظر از اینکه کشمکش جف بزوس و ایلان ماسک بر سر چه چیزی است،‌ این دو غول ثروتمند تکنولوژی به این زودی‌ها دست از رقابت نخواهند کشید. رقابتی که از یک‌ سو به پیشرفت و ثروت‌اندوزی شرکت‌هایشان منجر می‌شود و از یک سو با به‌کارگیری تکنولوژی‌های مدرن، کیفیت زندگی بشر را بهبود می‌بخشند.